مهندس ابراهیم کریمی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان خبر داد: چهار اثر میراث ناملموس در حوزه صنایع دستی، ادبیات شفاهی و آداب و سنن قوم ترکمن در مرداد ماه سالجاری به ثبت ملی رسید.
مهندس ابراهیم کریمی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان خبر داد: چهار اثر میراث ناملموس در حوزه صنایع دستی، ادبیات شفاهی و آداب و سنن قوم ترکمن در مرداد ماه سالجاری به ثبت ملی رسید.
مهندس ابراهیم کریمی با اعلام این خبر افزود:با توجه به اهمیت ثبت مواریث استان گلستان علی الخصوص مواریث معنوی این استان در فهرست آثار ملی کشور،دهم مرداد در جلسه شورای ثبت میراث معنوی با حضور فرهاد نظری مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی و کارشناسان دفتر ثبت آثار تاریخی، کارشناسان موزه ملی و مجموعه‌های تاریخی نیاوران، کاخ گلستان و تعدادی از استان‌ها برگزار شد 9 اثر میراث ناملموس استان گلستان در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
ابراهیم کریمی با اشاره به ثبت این آثار افزود: از 9 اثر میراث ناملموس استان گلستان 4 اثر از مواریث معنوی قوم ترکمن می باشد که " مهارت ساخت و دانش بومی اوی یا آلاچیق ترکمن" استان گلستان یکی از آثاری است که در دهم مردادماه در جلسه شورای عالی ثبت آثار به ثبت رسیده است.
او تشریح کرد: آلاچيق تركمن «اوي» ناميده مي شود و «اوي» به معني مسكن و محل زيست است. آلاچيق يك اسكلت متحرك و قابل حمل و نقل است كه با نمد وحصير پوشانده ميشود.
از آنجائي كه نمد در بدو امر از پشم سفيد گوسفند تهيه مي گردد، بنا براين هر«اوي»: سفيد رنگ است؛ بنابراین آن را «آق اوي» یا آلاچيق سفيد مينامند. عشاير تركمن اغلب براي مهمانان خود از «آق اوي» كه به معنی خانه سفید است، استفاده می کنند و یا برای فرزندان خود كه زندگي تازه اي را با خانواده خود آغاز مي كنند، از اين نوع آلاچيق استفاده مي كنند و نشانه عزت و احترام به آنان است. آق اوي بعدها با گذشت زمان و وجود اجاق هيزمي در وسط آلاچيق، به سياهي ميگرايد و رفته رفته تيره تر شده و آنگاه به آلاچيق سياه رنگ كه در اصطلاح محلي «قارا اوي» مينامند، تبديل ميشود.
لازم به ذکر است اجزای اوی متشکل از اسکلت چوبی( متشکل از«توی نوک»، «اوق»، «تاريم» )، «قامیش»، «کچه»، «دور لق»، «بیل یوب»، «دوزی»، «ارقن» و میخ چوبی می باشد.
در ادامه ابراهیم کریمی با اشاره به ثبت این آثار افزود: آداب تهیه دوقوزلیق: بقچه جهیزعروس ترکمن از دیگر آثار ناملموس است که در جلسه شورای عالی ثبت آثار در مرداد ماه سالجاری به ثبت رسیده است.
او در ادامه تشریح کرد: "دوقوزلیق،" یکی از یادگارهای نوعروسان ترکمن است که بعد از نامزد شدن و قبل از عروسی، از طرف خانوادهی پسر و دختر نامزد شده تهیه میشود و روز دوم عروسی، به عنوان جزئی از جهیزیه دختر، به خانه داماد برده میشود. داخل بقچه دوقوزلیق، 9دست پارچه پیراهنی و 9 دست شلوار سوزن دوزی شده قرار میگیرد. علاوه بر آن، یک عدد شانه، یک عدد آیینه و یک جفت بند جهت آرایش مو، نیز گذاشته میشود. روز عروسی این بقچه توسط زنان بزرگ فامیل به همراه کجاوه ایی که عروس و ساقدوش در آن نشسته اند، به خانه داماد میبرند.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان اشاره کرد: سومین اثر به ثبت رسیده در جلسه اخیر در حوزه ادبیات شفاهی ترکمن می باشد با عنوان " لأله خوانی: نغمه های زنان ترکمن در ایل غریبه" .
کریمی تشریح کرد: لأله، یا لأله خوانی، آواز زنان ترکمنی است که در ایل غریبه زندگی میکردند و در دیار بیگانه این اشعار را به یاد ایل و خانواده خود میخواندند. لأله یکی از جلوه های ادبیات شفاهی و منظوم ترکمن است که در قالب رباعی و اوزان کوتاه سروده شده اند و معمولا شبانه در زیر پرتو ماه خوانده میشود. لأله در فرهنگ این قوم از جایگاه خاصی برخوردار است، بطوری که اشعار آن نمونهای از فرهنگ معنوی این قوم است که نسل فعلی را با نسل های گذشته و زندگی عشایری قوم ترکمن ارتباط میدهد. امروزه اشعار این نواهای زنانه، به عنوان یادگار آن زنان غربتی و دور از وطن، توسط زنان ودختران ترکمن فعلی، آن هم در شب های عروسی، خوانده میشود. اشعار این نوا های زنانه، در قالب چهار بندی سروده شده و توأم با ناله و شکایت از زمانه است که آنان را از ایل و خانواده خود جدا کرده است.
او اذعان داشت: "نمدمالی قوم ترکمن" آخرین پرونده طرح شده در جلسه ثبت بوده است که به تأیید اعضای شورای عالی ثبت آثار رسیده و موفق به دریافت شماره ملی ثبت گردید.
مهندس ابراهیم کریمی تشریح کرد: نمد که به اصطلاح نسج نابافته است، با ایجاد فشار، رطوبت و حرارت درست میشود. ساختن نمد بر اساس دو خاصیت پشم است یکی جعدیابی و دیگری پوستهای شدن. وقتی که پشم در حرارت مرطوب مجعد شده و الیاف آن در هم میروند، پوستهها نمیگذارند الیاف دوباره از هم باز شوند این به هم پیچیدگی، نسج نامنظمی درست میکند که اگر ترکیبات نمد مالی (مانند قلیاها و ...) را به آن بیافزایند محکمتر میشود. مالش پشم، پیوستگی الیاف را تسریع میکند.
گفتنی است مردم ترکمن نیز از این تکنیک بهره جسته و محصولات نمدی با نقوش خاص خود تولید می کنند که به این امر "کچه باسماق" گفته میشود.
مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گلستان در پایان خاطر نشان کرد: با ثبت این 4 اثر در فهرست آثار ناملموس کشور، تعداد آثار ثبتی قوم ترکمن استان گلستان به 20 اثر افزایش یافت.
منبع: تابناک