فرماندهی واحد لازمه مقابله با ریزگردها در گلستان

مردم گلستان که سال ها به لطف طبیعت زیبای مناطق کوهستانی، جنگلی، دشت و دریا، از آب و هوایی معتدل برخوردار و هوایی عموما پاک را استنشاق می کنند، چند سالی درگیر ریزگردها شده و شدت آن روز پنجم شهریور سال جاری، ضرورت وجود فرماندهی واحد را برای مقابله با آن دوچندان کرده است. 

از چند سال پیش مسوولان منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان مشاهده ریزگردها را به ویژه در شمال گلستان گزارش و هشدارهایی را هم در این خصوص آغاز کرده اند که اقدام برای مقابله و پیشگیری با این پدیده در استان توسط این دستگاه از جمله گرفتن ردیف اعتباری ملی سالانه و اجرای طرح های مقابله ای در اراضی درگیر و در شمال استان و نیز امضای تفاهم نامه همکاری با دانشگاه های علوم کشاورزی و منابع طبیعی در شهرستان های گرگان و گنبدکاووس است.

این اقدام اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با این که تحسین برانگیز است ولی طی این سالها باور وجود چنین پدیده ای تاکنون برای سایر مسوولان دستگاه های مرتبط استانی به منظور هماهنگی بیشتر کمرنگ و اهالی این خطه که از طبیعت سرسبز و با بارش سالانه مناسب در شرایط طبیعی برخودارند، سخت بوده و امروز نیز گسترش ریزگردها به عنوان مهمان ناخوانده ای که قدم در راه این استان گذاشته، تهدیدی جدی برای آینده استان محسوب می شود.

به گفته کارشناسان منابع طبیعی گلستان، اگر برای مقابله با ریزگرد ها در منطقه که منشا ایجاد آن صحرای ' قره قوم' ترکمنستان و در همسایگی استان و بخشی دیگر مربوط به عوامل داخلی از جمله تغییر اقلیم و خشکسالی مکرر، کشاورزی سنتی و استفاده بی رویه از منابع آبی داخلی است، چاره اندیشی اصولی در مدیریت آن انجام نشود، گلستان سرسبز هم مانند خوزستان در آینده ای نه چندان دور درگیر این پدیده می شود.

بیابان های قره قوم (شن سیاه) از بزرگترین کویرهای شنی جهان بوده که حدود ۷۰ درصد از مساحت کشور ترکمنستان (۳۵۰ هزار کیلومتر مربع) را شامل می شود و در همسایگی استان های گلستان و خراسان به ویژه شمالی واقع است.

به گفته کارشناسان ریزدانه های بیابان قره قوم ترکمنستان در صورت وزش بادهای شمالی - جنوبی می توانند خود را به استان مرکز گلستان (گرگان) برسانند.

به دنبال وقوع ریزگرد شدید در پنجم شهریور ماه سال جاری در اراضی شمال گلستان، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان برای حساس کردن مسوولان دستگاه ههای مرتبط و هماهنگی بیشتر این دستگاه ها و آگاهی ساکنان آن در امر پیشگیری با ریزگردها در استان بنا داشت تا امروز یکشنبه کنفرانس خبری را با موضوع هجوم ریزگردها به استان با دعوت از مسوولان دستگاه های مرتبط برگزار کند.

مواجهه آسمان گلستان با چالش ریزگرد 

مدیرعامل شرکت اب منطقه ای گلستان گفت: سالهاست که در گلستان با ریزگردها مواجهه هستیم ولی باید منشا این پدیده به خوبی در استان ریشه یابی و راهکارهای اصولی آن شناسایی و طی برنامه منسجم نسبت به پیشگیری از گسترش آن در منطقه با همکاری دستگاه های مرتبط اقدام شود.

سید محسن حسینی افزود: طی ۲۰ سال اخیر شرکت آب منطقه ای گلستان با برنامه ریزی که دارد اجازه مصرف بیش از حد آب از تالاب ها واقع در شمال استان را به منظور حفظ حق آبه محیط زیست و در راستای مقابله با ریزگردها نداده است.

وی ادامه داد: حق آبه سالانه حفظ محیط زیست ۲ تالاب اجی گل و آلماگل به ترتیب سه و 2 و  سه میلیون متر مکعب و تالاب  آلاگل ۶.۵ میلیون متر مکعب آب است.

وی گفت: این درحالی است که از چند دهه گذشته ظرفیت تالاب آلماگل به پنج میلیون متر مکعب و آلاگل به ۵۰ میلیون متر مکعب توسعه داده شده است.

حسینی تاکید کرد: شرکت آب منطقه ای استان طی ۱۰ سال اخیر به هیچ وجه اجازه نداده که حق آب محیط زیست سه تالاب مزبور به نقطه برسد که مصرف آب آن کاهش یابد و تاکنون هم مشکل خاص از لحاظ خطر خشکی و ایجاد ریزگردها رخ نداده است.

وی گفت : در عین حال، وجود این پدیده در منطقه شمال گلستان به طور عمده منشا آن خارجی ( صحرای قره قوم ترکمنستان در همسایگی استان گلستان) بوده و نکته ای مهم و باید وزارت امورخارجه برای پیشگیری از گسترش آن در این استان، رایزنی لازم را انجام دهد.

ریزگرد منشا بیابانی شدن بیش از ۱۳۰ هزار هکتار در شمال گلستان 

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان با اشاره به خسارت زیان بار ریزگردها به استان گفت: اکنون منشا بیابانی شدن بیش از ۱۳۰ هزار هکتار از اراضی در شمال این خطه، وجود گرد و غبار است.

عبدالرحیم لطفی افزود: در گلستان ۳۰۰ هزار هکتار مرتع در معرض بیابانی شدن قرار دارد که طی چند سال اخیر طرح بیابان زدایی در سطح ۱۷ هزار هکتار از این اراضی انجام شده است.

به گفته وی برای مقابله با بیابان های گلستان نیازمند توجه ویژه اختصاص ملی دارد چراکه سالانه با اجرای طرح در سطح سه هزار هکتار از اراضی دارای منشا بیابانی استان نمی توان به مقابله با این پدیده رفت.

وی تاکید کرد: برای پیشگیری با این پدیده، لازم است که در مقیاس استانی برنامه ریزی جامع صورت گیرد چون عوامل بروز آن داخلی در بخش کشاورزی سنتی از جمله زراعی و چرای بی دام و خارجی آن هم وجود صحرای قره قوم ترکمنستان است.

لطفی هماهنگی بین دستگاهی در اجرای طرح های پیشگیری، تخصیص و تامین منابع مالی مورد نیاز از سوی وزارتخانه ها، استفاده از ظرفیت محققان دانشگاه ها بیش از گذشته به منظور سرعت دادن به اقدامات، سرمایه گذاری در حوزه آموزش و ترویج مردم منطقه را از چالش های پیش رو در مقابله و پیشگیری از گسترش ریزگردها در استان گلستان عنوان کرد.

وی گفت: اکنون این اداره کل علاوه بر تجربه اجرای طرح های بیابان زدایی در استان و متفاوت از سایر استان های دیگر را دارد، تفاهم نامه های همکاری با دانشگاه های کشاورزی گرگان و گنبدکاووس برای اجرای طرح های مقابله ای و پیشگیری از ریزگردها، بسته است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان ادامه داد: این اداره کل آمادگی دارد که از دانش محققان سایر دانشگاه ها نیز در حوزه مقابله و پیشگیری از ریزگردها در استان استفاده کند.

مقابله با ریزگردها در گلستان راهی دشوار است

استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان معتقد است : برای مقابله با ریزگردها در استان گلستان راهی دشوار است چرا که از پیچیدگی چند وجهی از جمله وجود صحرای قره قوم ترکمنستان، تغییرات اقلیمی، نبود فرماندهی واحدی، هماهنگ نبودن دستگاههای مرتبط در اجرای طرح ها، اراضی خشک، خشکسالی، کاهش بارش ها، بارش های رگباری و زودگذر و کم شدن حق آب تالاب ها در حوزه زیست محیطی برخوردار است.

دکتر علی محمدیان بهبانی افزود: با اقدامات ساده نمی توان وارد پیشگیری از گسترش ریزگردها در منطقه شد بلکه باید به دلیل حساسیت موضوع، به برنامه ضربتی تمرین شده و زمان دار نیاز دارد و نیز سهم هر کدام از دستگاه های متولی مشخص و با فرماندهی واحد، پیگیری و اجرایی شود.

وی ادامه داد: اکنون اقدام ضربتی تمرین شده در استان گلستان برای این موضوع مهم وجود ندارد و اگر هم وجود داشته باشد در ابتدای کار قرار دارد.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: نگذارید بحث ریزگردها در گلستان مثل ساخت و ساز بی رویه همچون روستای زیارت گرگان تبدیل شود که کنترل آن از دست خارج شود.

وی افزود: مردم استان گلستان هم باید نسبت به تهدید ریزگرد در آینده، بیشتر حساس شوند تا به کمک دستگاه های مرتبط شتافته و در اجرای طرح های پیشگیری در حوزه های مختلف همکاری کنند.

دکتر محمدیان بهبانی گفت: طی سال فراوانی وقوع گرد و غبار در گلستان به تعداد انگشتان دست بوده ولی نباید بگذاریم که این رقم در استان بیشتر شود و به شرایط بحرانی خوزستان دچار شویم.

وی با بیان این که اقدام اجرایی پیشگیری از گسترش ریزگرد بین ۲۰ تا ۳۰ سال زمان نیاز دارد، تاکید کرد: تاخیر در اقدام های اجرایی به منظور پیشگیری از گسترش ریزگردها در گلستان توجیه نداشته و باید از همین امروز با برنامه، وجود فرماندهی واحد و مشارکت و همراهی همه دستگاه ها با جدیت آغاز شود چرا که بخش زیادی از وسعت این استان در معرض بیابانی و بخش از آن هم منشا بیابانی شده است.

گلستان نیازمند برنامه ریزی کلان مقابله با ریزگرد است

استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان معتقد است: این استان شمالی درگیر با ریزگردها نیازمند برنامه و مدیریت کلان برای مقابله با این پدیده زیان بار است که متاسفانه کمتر این موضوع میان دستگاه های مرتبط احساس می شود.

دکتر محمدیان بهبانی افزود: منشا ریز گردها در گلستان، وزش باد بوده و فقط از سمت جنوب این نگرانی کم است ولی بقیه جهت ها مسیر حرکت باد و گرد و غبار است.

 وی در خصوص نوع اقدامات پیشگیری برای مقابه با گسترش ریزگردها در استان گفت: اکنون اقدام های اولیه ای که باید اجرایی شود اجرای سالانه طرح ایجاد بادشکن در اطراف اراضی کشاورزی با وجود بادهای چند جهته، باقی گذاشتن باقی مانده کاه و کلش بعد از برداشت محصول در این اراضی، ایجاد پوشش گیاهی در اراضی کم بازده و شور پسند شمال، کاهش چرای بیش از حد دام در مراتع، حفظ حق آبه زیست محیطی تالاب های استان، مشخص کردن تکلیف هر دستگاه مرتبط و اجرای طرح ها توسط دستگاه ها با هماهنگی فرماندهی واحد در حوزه  مدیریت ریزگردها در استان است.

وی همچنین بر اقدام ملی برای هماهنگی در مدیریت ریزگردها صحرای قره قوم ترکمنستان از طریق وزارت امور خارجه کشورمان تاکید کرد.

همچنین در کنفرانس خبری هجوم ریزگردها به گلستان که به ابتکار اداره کل منابع طبیعی و ابخیزداری گلستان امروز ( یکشنبه) برگزار شد، غیبت سایر مدیران مرتبط از جمله مدیران ستاد مدیریت بحران استانداری، اداره کل حفاظت محیط زیست، مورد گلایه خبرنگاران رسانه های گروهی و حتی مسوولان شرکت کننده، قرار گرفت.

با این وجود، کارشناسان و مسوولان مرتبط با حوزه مقابله با بیابان زایی در گلستان معتقدند: تدوین سیاست های کشاورزی و سازگاری با اقلیم منطقه، توسعه همکاری های بین المللی در حوزه مقابله با خشکسالی و گرد و غبار، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی، تکمیل ایستگاه سنجش هواشناسی گرد و غبار و افزایش و اجرای مدیریت ریسک با خشکسالی و سیل در گلستان باید جدی گرفته شود.

گلستان دارای تنوع اقلیمی از نیمه مرطوب معتدل تا نیمه خشک، گرم و سرد بوده و منابع طبیعی آن شامل کوهستان‌های مرتفع، دشت هموار، مناطق پست و شوره زار و دریا است.

اراضی زیر پوشش اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان افزون بر یک میلیون و ۳۹۷ هزار و ۲۴۴ هکتار بوده که شامل ۴۵۲ هزار هکتار جنگل، ۸۶۲ هزار هکتار مرتع، ۲۰ هزار هکتار اراضی ساحلی و اراضی مستثنیات و ۶۲ هزار و ۴۲۰ هکتار اراضی موات است.

در گلستان یک میلیون و ۸۶۹ هزار نفر در ۳۴ نقطه شهری و هزار و ۷۵ روستا و آبادی سکونت دارند که از طریق کشاورزی و دامپروری تامین معاش می کنند.