درد توسعه نیافتگی!؟ / نبود اقتصاد آزاد و وجود پول مفت نفت از جمله علل توسعه‌نیافتگی ما / پروژه علمی که منجر به تولید ثروت نشود علمی نیست!

به گزارش تابناک رضوی، در این نشست محسن رضوی، فعال رسانه ای بابیان این مطلب که افتراق بین دانشگاه و بدنه صنعت یکی از موانع توسعه یافتگی است، به طرح موضوع پرداخت و افزود: اگر بپذیریم در دنیای توسعه یافته، صنعت نظامی، منجر به پیشرفت ساینس شده است، بلا شک،  نالج را صنعت و اقتصاد پیش برده است.


رضوی افزود: بودجه هایی که در کشورهای مختلف در حوزه R&D و برای فروش بیشتر هزینه می‌شود اتفاقات خوبی را در حوزه نالج رقم زده ولی در کشور ما کماکان سازمان ها با این موضوع ارتباط خوبی برقرار نکرده اند و در واقع، ساینس و نالج به مفهوم واقعی خود شکل نگرفته است.
 
ایجاد چرخه فضیلت و شکل گیری توسعه
 
محمدحسین خاکسار، پژوهشگر حوزه مغز و روان، در این خصوص با استناد به کتاب «چرا کشورها شکست می خورند؟»، سه مسئله را در آسیب شناسی این افتراق بیان کرد و گفت: اولین نکته مسئله چرخه فضیلت و رذیلت است که در کشورهای درحال توسعه به خوبی شکل نمی گیرد. هرچه چرخه فضیلت و رذیلت در یک کشور یا هر جامعه آماری، قوی تر باشد، به همان نسبت نهادهایی که موجب توسعه یک کشور هستند در آن کشور رشد مثبت و  منفی بیشتری را شاهد خواهند بود.  
خاکسار افزود:  یکی از مباحث چرخه فضیلت، منفعت جویی مشروع است  که اگر در کشوری ایجاد شود، و نخبگان آن کشور به دنبال منفعت جویی مثبت باشند، چرخه فضیلتی را ایجاد می کند که منجر به رشد و نتجتاً توسعه می شود. ولی نبود چنین نخبگانی و نداشتن گفتمان شفاف در جوامع توسعه نیافته، ایجاد چرخه رذیلت کرده است. در یک کشور توسعه یافته، سود کار،  ارزش افزوده و تمام المان ها شفافند و در دل آن یک چرخه سالم شکل می گیرد.  
وی ادامه داد: اگر نخبگان ما به جای ایجاد این شفافیت و کسب منافع مشروع، بگویند به دنبال تکلیف هستند، یکی از المانها را ازدست داده ایم و باز اگر به جای اینکه به دنبال تولید و  ایجادارزش افزوده باشند، به دنبال بودجه گرفتن از بخش دولتی باشند، المانهایی که در کنار هم باید به ایجاد چرخه فضیلت کمک کنند، تبدیل به یک چرخه رذیلت می شوند. موضوعی که بسیار زیاد در مجامع و دولت های  مختلف روی داده است و اتفاقی که باید رشد و توسعه ای را به دنبال داشته باشد، خود به بحران تبدیل می شود و سرمایه، نیرو و وقت فراوانی باید به دنبال رفع آن بحران باشند. مانند مسکن مهر که چندی پیش در اخبار شنیدم بحران مسکن مهر به زودی کنترل می شود، مسکن مهری که  قرار بود خود مشکل و معضلی را از اجتماع حل کند.
خاکسار، رشد روانی را به عنوان دومین مسئله مطرح کرد و گفت: رشد روانی در چنین کشورهایی به صورت سالم ایجاد نمی شود و شکل نمی گیرد. چون انسانها مراحل رشد روانی را طی نمی کنند، روانشان برای بسیاری از فعالیتها از جمله کار تیمی، تشکیلاتی و حزبی آماده نمی شود.
خاکسار سومین مسئله را نیز در بطن تعریف علم دانست و افزود: آنچه در دانشگاه کشورهای توسعه نیافته به نام علم مطرح می شود، در حقیقت علم نیست که بتواند با صنعت هم ارتباط خوبی برقرار کند. شعار ملی آکادمی استرالیا می گوید: یک دلار سرمایه گذاری، 5 دلار تولید ثروت باید داشته باشد بنابراین اگر پروژه علمی تعریف کردیم وتبدیل به پروژه مستقیم اقتصادی و تولید ثروت نشد علم نیست.
 
پاداش تأخیری، از الزامات توسعه یافتگی
 
سید عطاء الله عقیلیان، روانپزشک، نیز منابع انسانی را عامل بسیار مهمی در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی مطرح کرد  و گفت: تعامل فرد وجامعه آنقدر پیچیده است که در انتها مشخص نمی شود، انسان ها جامعه را می سازند یا جامعه انسان ها را.
عقیلیان سه مولفه پاداش تأخیری، اعتماد و درونی شدن اخلاق را در توسعه یافتگی حائز اهمیت دانست و گفت: اساس توسعه پاداش تاخیری است  و متاسفانه ایرانیها به دنبال پاداش آنی هستند. مسئله یارانه ها و مقایسه ایران وسوئیس (که به تازگی مردم آن از دریافت یارانه انصراف دادند)، گواه این موضوع است. در کشور ما افراد حاضر به گذشتن از مبلغ ناچیز یارانه که کمتر از قیمت دو عدد پیتزاست، نیستند و یا وقتی  وارد بازار کار می شوند بلافاصله می خواهند سود بدست آورند درحالیکه اکثر مردم کشورهای پیشرفته می دانند که ثروتمند شدن یک پروسه ای زمان‌بر و نیازمند تلاش است.
وی افزود: از آنجائیکه اساس توسعه، صبوری است، افراد کوتاه مدت و فرصت طلب، جامعه کوتاه‌مدتی را می سازند که در یک سیکل توسعه نیافتگی به مسائل بی ارزش بها می دهد.
عقیلیان با بیان اینکه بی اعتمادی در میان مردم و حاکمیت ها، توسعه را تحت الشعاع قرار می دهد، در خصوص درونی شدن اخلاق گفت: اخلاق در  انسان های ضد توسعه درونی نمی شود و اخلاقیات محض اخلاق نیست و عاملی بیرونی است.  
وی ادامه داد: وقتی به فضیلت اجرای قانون اعتقادی نداشته باشیم، به دنبال دورزدن قوانین بوده و توجیهات مختلف می آوریم و فقط ترس از تنبیه می تواند ما را از کارهای نادرست بازدارد(و این خود ایجاد چرخه رذیلت می کند) در حالیکه انسان توسعه یافته تحت هرشرایطی از چراغ قرمز رد نمی‌شود.
 
اقتصاد آزاد راهکاری برای توسعه
 
علیرضا شفیعیان، فعال اقتصادی نیز با اشاره به اینکه توسعه نیافتگی هم مانند توسعه یافتگی یک نوع همگونی دارد، گفت: نمی توان کشوری را فرض کرد که در یک حوزه توسعه یافته باشد و در حوزه ای نباشد. کشوری مانند کره شمالی، خروجی ناشی از علم ندارد و اگر در صنعت  هسته ای  توسعه یافته است این به معنای واقعی توسعه نیست چون همگونی ای در آن وجود ندارد و مردم این کشور در فقر مطلق زندگی می کنند و اقتصاد کشور  در حال نابود شدن است.
 وی افزود: چندین فاکتور در کنار هم قرار می گیرد تا میزان توسعه یافتگی کشورها سنجیده شود. در کشور ما، درآمد سرانه 5 هزار دلار است و زیر 18 هزار دلار، دموکراسی که از حداقل های توسعه یافتگی است شکل نمی گیرد. درست است که نسبت به 60 سال پیش توسعه یافته تر شدیم ولی کماکان از معیارهای جهانی عقب هستیم و «نبود اقتصاد آزاد و وجود پول مفت نفت» علت اصلی آن است.

عفت رضوی