آیا با تجارب بهدست آمده و اقدامات انجام شده در سیلاب اخیر باز در استان گلستان شاهد سیلاب خواهیم بود و چه عواملی منجر به آن میشود که شاهد بروز چنین سیلابی در استان گلستان باشیم؟
این سوال خبرنگار خبرگزاری فارس در جمع خبرنگاران از سوی مدیرعامل آب منطقهای استان گلستان پاسخ داده شد، گرچه مدیرعامل آب منطقهای استان از فضای مجازی و بیان برخی از اطلاعات گلهمند بود و بیان کرد که حتی برخی همکاران نزدیک به 35 روز در بحران سیل به منزل نرفتند، اما گستردگی حادثه و خسارتهای زیاد به وجود آمده آثارش به پایان نرسیده و مردم استان به ویژه مناطق سیلزده پارادوکسهایی از دلایل وقوع سیل در ذهن خود دارند.
«سد آقدکش» یکی از این پارادوکسها است، سدی که در سفر رئیس جمهور سابق به استان گلستان مصوبه شده بود و کنترل سیل و تامین آب صنعتی صنایع پتروشیمی و صنایع واقع در شهرک یک هزار هکتاری اترک، کشاورزی منطقه و پرورش ماهی و حفظ محیط زیست پاییندست گرگانرود از اهداف احداث این سد عنوان شده است.
احداث کانال انحرافی از رودخانه گرگانرود و ایجاد آببندان به مساحت بیش از 900 هکتار و با ظرفیت 24 میلیون متر مکعب در شمال شهرستان آققلا از جمله پروژههای بود که در این طرح بنا بود عملیاتی شود.
ایرج حیدریان، مدیر عامل سابق آب منطقهای استان گلستان در سال 1391 در مصاحبهای عنوان کرده بود که هدف اصلی از احداث «سد آقدکش» بر روی رودخانه گرگانرود در منطقه بالادست شهر آققلا نخست کنترل سیل و سپس تامین آب صنعتی و حفظ محیط زیست پاییندست گرگانرود است.
همچنین در آن سال عنوان شده بود که طرح مطالعاتی این سد به پایان رسیده است و با تأمین اعتبار ساخت آن آغاز میشود که متأسفانه تاکنون تنها 12 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
قطعاً اگر این سد احداث میشد بسیاری از مشکلات به وجود آمده در منطقه سیلزده شهرستان آققلا را شاهد نبودیم، گرچه با وجود این حجم از بارندگی بنا به گفته مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان بروز سیل محتمل بود.
پارادکوس دیگری که در ذهن مردم استان گلستان باقی مانده سفر نابههنگام استاندار عزل شده گلستان است، استانداری که در طول سال بیوقفه در تلاش بود و آمارهایی خوبی از عملکرد خود به جای گذاشته بود و چه شد که با خیال آسوده در زمان بحران سیل یاد آلمان افتاد.
باز نشدن دریچه سد «وشمگیر» یکی دیگر از پارادوکسهایی است که مردم سیلزده دارند و هنوز کابوسهای خراب شدن سد در زمان بحران از یادشان نرفته است.
پارادوکسهایی که که حتی از ذهن خبرنگاران استان گلستان نیز عبور میکرد و «علینظری» مدیرعامل آب منطقهای استان گلستان به آن پاسخ داد.
*سیلاب با میزان بارندگی مثل انتهای سال 1397 باز اتفاق میافتد
مدیرعامل آب منطقهای استان گلستان میگوید؛ شکی در این نیست که تجارب خوبی از سیل اخیر کسب شده و اینکه بگوییم با بهرهگیری از این تجارب مدیرت استان به تنهایی میتواند از این به بعد از پس سیل بر بیایند قطعا این مهم اتفاق نمیافتد.
علی نظری یادآور شد: باید سازههای غیرفنی در مسیر رودخانهها را تخریب کنیم، نمونههایی از آن را مثل پل «قرهتپه»، پل «نیازآباد» و پل «خواجهنفس» که بر روی گرگانرود قرار دارد را باید برداریم چرا که مانع از آبگذاری میشود.
مدیرعامل آب منطقهای استان گلستان ادامه داد: باید بتوانیم سرشاخهها که به رودخانههای اصلی وصل میشود به عنوان اولویت کار قرار دهیم و دایکهای که ایجاد شده را برداریم و در مدخل شهرها با اولویت کار کنیم.
نظری افزود: اگر شهر آققلا دچار مشکلات سیل است باید بتوانیم حداکثر آبگذاری را برای آن ایجاد کنیم و باید به این نکته توجه کرد که با لایروبی نمیتوان با سیل مقابله داشت.
وی گفت: اگر این حجم آبگذاری کارگذاری کنیم نیاز است که تهریز انجام دهیم و مفهوم تهریز این است که اگر بخواهیم 700 متر مکعب بر بر ثانیه آب را از شهر آققلا خارج کنیم باید عرض رودخانه 400 متر شود و این به مفهوم آن است که کل شهر آققلا را باید تخریب کنیم.
مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان افزود: قطعا اگر بارش در این حد که در انتهای سال 1397 اتفاق افتاده داشته باشیم سیلاب در استان خواهیم داشت و قبل از اینکه سیلاب راه بیفتد باید بتوانیم آن را مدیریت کنیم.
نظری افزود: در این راستا کنترل گرگانرود را دنبال میکردیم و سد نرماب نیز از موضوعات دیگری است که باید دنبال شود.
وی گفت: در زمان سیل 250 متر مکعب بر ثانیه از سمت جنوب غربی گنبدکاووس آبگرفتگی داشتیم و اگر سد نرماب را تکمیل میکردیم 127 میلیون متر مکعب آبی که از قبل سد «نرماب» و خرمالو و «چهلچای» ایجاد شده را میتوانست کنترل کنیم چرا که حجم سد «نرماب» 125 میلیون متر مکعب است.
مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان افزود: سد «نرماب» میتوانست 30 درصد از حجم سیلاب را کمتر کند و این میزان میتوانست در پاییندست اثر خود را بگذارد.
نظری افزود: «سد آقدکش» تنها سدی در استان است که با موضوع کنترل سیل خلق شد و بنا بود 18 میلیون مترمکعب را در کاسه خود نگهدارد و 30 تا 40 میلیون مترمکعب را به سمت شمال و در بسترهای طبیعی سیو کند و بخشی دیگر را به سمت مراتع در شمال آققلا ببرد.
وی افزود: کار «سد آقدکش» از سال 1391 شروع شد و از سال 1391 تاکنون 8 میلیارد تومان به آن اعتبار دادند و این درحالی است که برآورد ما برای ساخت این سد 125 میلیارد تومان بود.
*« سدآقدکش» تنها 12 درصد پیشرفت فیزیکی دارد
مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان با بیان اینکه «سد آقدکش» تنها 12 درصد پیشرفت فیزیکی دارد، افزود: این سد عملا در سیلاب برای ما کاربردی نداشت و تا زمانی که این سدها را کامل نکنیم ابزار و ادواتی برای مقابله با سیل نداریم.
نظری به سد «نرماب» اشاره کرد و افزود: سال گذشته بنا بود با تزریق اعتبارات این سد به بهرهبرداری برسد ولی این اتفاق نیفتاد و ما تاکید بر روی یکسری پروژههای اجرایی داریم که باید به آن توجه شود.
وی بیان کرد: بخشی از کارهای اضطراری که از سیل اتفاق افتاده مثل لایروبیها و تهریزها باید مدنظر قرار دهیم تا بتوانیم با سیل مقابله کنیم.
مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان یادآور شد: با این شرایط اگر سیل بیاید شکی نکنیم که سیلاب خواهیم داشت.
*به استاندار سابق بیان نکردیم همه چیز در امن و امان است
نظری در مورد سفر استاندار گلستان به خارج از کشور گفت: اطلاعی از سفر استاندار گلستان به خارج از کشور در آن زمان نداشتم چیزی از ما در مورد شرایط سیلاب نپرسیدند و ما نیز به وی بیان نکردیم که بروید و همهچیز امن و امان است.
وی ابراز کرد: 28 اسفند سال 1397 جلسه ستاد بحران در شهرستان گنبدکاووس برگزار شد و تقسیم کار صورت گرفت.
مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان افزود: زمانی که جلسهای در استانداری برگزار شد بیان کردند که استاندار وقت در سفر است و استاندار سابق در جلسات 27،26 و 28 مدیریت بحران استان گلستان حضور داشت.
نظری با بیان اینکه سد «وشمگیر» در سال 1342 با 30 سال عمر مفید به بهرهبرداری رسیده است، تصریح کرد: بیش از 10 سال از عمر مفید این سد سپری شده است و همکاران ما در سال 1385 و سال 1386 مطالعاتی را آغاز کردند که این سد لایروبی و یا علاجبخشی شود.
وی بیان کرد: در دنیا سدی را لایروبی نکردند که امروز بخواهیم سد «وشمگیر» را لایروبی کنند و همچنین در مطالعات این مهم بیان شده که لایروبی سد «وشمگیر» به اندازه ساخت یک سد هزینه دارد.
مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان خاطرنشان کرد: برای علاجبخشی در سد «وشمگیر» از سال 1387 اقداماتی انجام شده و تنها 12 میلیارد تومان اعتبار اختصاص یافته در حالی که این پروژه 265 میلیارد تومان اعتبار نیاز داشت.
نظری گفت: همزمان با اینکه دیوارههای سد «وشمگیر» را بالا آوردیم ایجاد دریچهها نیز در دست اقدام بود و قسمت سرریز ساخته شده ولی هنوز جانمایی نکردیم.
*دریچه سد «وشمگیر» آسیبدیده بود
وی بیان کرد: دریچهها سد «وشمگیر» آسیبدیده بود و این موضوع را کتمان نمیکنیم ولی باید توجه داشت میزان آبی که در پشت این سد میتوانیم ذخیره کنیم 37 میلیون مترمکعب است.
مدیرعامل آبمنطقهای استان گلستان افزود: در طرح علاجبخشی بنا بود این عدد به 82 میلیون مترمکعب برسد که متاسفانه به دلیل کمبود اعتبار نتوانستیم این کارها را ادامه دهیم.