چند روزی است، جسته و گریخته در اخبار از تلاش یک مؤسسه خیریه برای نجات محیط‌بان‌های دربند خبرهایی به گوش می‌رسد و کار حتی به تلویزیون هم کشیده شده و قرار است در حرکتی نمادین از مردم درخواست شود، به جای هزینه کردن برای ترقه و فشفشه‌های چینی در شب چهارشنبه سوری، با احیای سنت قاشق‌زنی در این شب به چند محیط‌بان در بند کمک کنند تا نجات یابند.
به گزارش «تابناک»، حکایت محیط‌بان‌های ایرانی در چند سال اخیر، حکایت پر از آب چشمی است که تلاش‌ها و تقلاهای مختلف هم نتوانسته راهکار مناسبی برای حل مشکلات و معضلات بسیار عجیب آن پیدا کند. محیط‌بانی شغل پر خطری است که در جریان آن بسیار رخ داده و می‌دهد که آنان مجبور می‌شوند رو در رو با شکارچیان غیرقانونی مبارزه کنند و وجود حداقل یک قیضه اسلحه در دست یکی از دو طرف این مبارزه ممکن است منجر به اتفاقات جبران ناپذیزی شود. آنچنان که معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست یک بار عنوان کرده در سه دهه گذشته ۱۱۳ محیط‌بان توسط مهاجمان به منابع طبیعی کشور کشته شده‌اند و در ده سال گذشته، هشت محیط‌بان به دلیل شلیک به شکارچیان در زندان هستند.
همین مسأله و جدال نابرابری که در هر دو صورتش ممکن است منجر به خسارت‌های جبران ناپذیری به محیط‌بان‌های ایرانی و خانواده‌هاشان شود، موجب شد تا در سال‌های اخیر، جریان‌های مختلفی برای نجات جان محیط‌بان‌های دربند ایرانی شکل بگیرد که انجمن گنجینه پشتیبان زیست بوم ایران، یکی از آنهاست که در پویشی مردمی از هموطنان می‌خواهد به جای ترکاندن فشفشه و ترقه‌های جورواجور، با احیای رسم دیرین قاشق زنی، برای آزادی محیط بانان دربند، پول جمع کنند؛ هرچند این پویش‌ها و کمپین‌ها تا کنون بار‌ها و بار‌ها نتیجه داده و نشان می‌دهد که مردم و سازمان‌های مردم نهاد در این زمینه به وظیفه خود در قبال محافظان محیط زیست به خوبی عمل کرده و می‌کنند؛ اما ایرادات قانونی و حقوقی که در این مسیر وجود دارد همچنان آزار دهنده است و منجر به این می‌شود که همواره در لابلای اخبار خبر پای چوبه دار رفتن یک محیط‌بان آزارمان بدهد.
اما اگر از بخش نقش مردم و سازمان‌های مردم نهاد در این زمینه بگذریم، سازمان محیط زیست و نظام دولتی حفاظت از محیط زیست در این زمینه بیسار عقب‌تر از جایگاه واقعی‌اش حرکت کرده و می‌کند. محیط‌بان‌هایی که در یک دهه اخیر در زندان هستند، غالبا به یک دلیل در گرفتار شده‌اند. دفاع از خود حین انجام وظیفه! و می‌دانیم ذات کار آن‌ها با این مسأله پیوند خورده و هر آینه ممکن است محیط‌بانی در گشت‌زنی‌هایش در محوطه تحت نظارتش با شکارچی یا شکارچی‌های غیرقانونی برخورد کند که اگر دست خالی باشد، معلوم نیست چه بلایی سرش خواهد آمد و اگر مسلح باشد، ممکن است به سرنوشت یکی از هشت محیط‌بانی دچار شود که اکنون دربند هستند.
اساسا پرسش اصلی اینجاست که اگر محیط‌بانی به خاطر اتفاقاتی در جریان کارش زندانی شد آیا این مردم و سازمان‌های مردم نهاد باید باشند که به کمک او بیایند یا اینکه سازمان محیط زیست باید مسئولیت پرداخت دیه را بر عهده بگیرد؟ در واقع اگر در حادثه‌های اینچنینی در حین انجام وظیفه محیط‌بان‌ها، آن‌ها مقصر هستند که این سازمان محیط زیست است که باید دیه را تقبل کند و از طرفی دیگر، بی‌شک به دلیل آموزش ناکافی و تأثیرگذار کارمندانش که منجر به چنین اتفاقاتی شده هم مقصر است.
اگر هم که محیط‌بان‌ها در جریان این اتفاق مقصر نیستند، این ناشی از یک خلأ قانونی و حقوقی است و کسی نمی‌پذیرد، فرد و افرادی که برای خدمت به این آب و خاک سال‌ها در زندان باشند و باز هم این سازمان محیط زیست است که باید با رایزنی‌های مختلف موجبات برطرف شدن این مشکل را فراهم آورد. به نظر می‌رسد، عمده مشکل در ماجرای محیط‌بان‌ها در مورد دوم خلاصه می‌شود و باید عزمی جدی برای برطرف کردن خلاهای قانونی موجود در راه نجات محیط‌بان‌ها ایجاد شود و سازمان محیط زیست و نهادهای حقوقی به فکر ایجاد سازوکاری باشند تا دیگر شاهد زندانی شده و خطر اعدام محیط‌بان‌هایی که برای حفاظت از محیط زیست تلاش می‌کنند نباشیم.