بررسیها هم نشان داده است که شبکه اجتماعی میتواند برای بیان آزاد و راحت درونیات انسان مورد استفاده قرار بگیرد و از این طریق کاربران را از خودشیفتگی دور کند. به هر حال باید دید این فرایند چگونه در آینده ادامه پیدا میکند.
خودشیفته های مجازی در شبکه های اجتماعی اعداد و ارقامی که در این زمینه ارائه شده به تنهایی گویای آن است که دنیای شبکههای اجتماعی تا چه اندازه میتواند برای ما جذاب باشد. هر روز بیش از ۸۰ میلیون عکس جدید روی اینستاگرام به اشتراک گذاشته میشود، روزی ۳.۵ میلیارد بار مطالب دوستان و اطرافیان خود را لایک میکنیم و بیش از ۱.۵ میلیارد نفر معادل یک پنجم ساکنان کره زمین جزییات زندگی شخصی خود را روی فیس بوک منتشر میکنند.
این، قدرت بالای شبکههای اجتماعی است که ما را تا این اندازه به خود وابسته کرده است و البته جامعهشناسان و روانشناسان به گونه دیگر هم به آن نگاه میکنند. آنها میگویند شبکه اجتماعی به نوعی بستر خودشیفتگی را برای کاربران فراهم کرده است و به این نیاز در مردم پاسخ میدهند. با بیان فرضیه مذکور این پرسش مطرح میشود که آیا واقعا شبکه اجتماعی زمینه لازم برای بروز خودشیفتگی را فراهم میکند یا اینکه کاربران پیش از حضور در این فضا هم این عادت رفتاری را با خود حمل میکردند؟
خودشیفته های مجازی در شبکه های اجتماعی
در کشور آمریکا تعداد مبتلایان به اختلال شخصیتی خودشیفتگی (NPD) طی یک دهه گذشته به میزان قابل ملاحظهای افزایش یافته است و البته کارشناسان میگویند این روند با افزایش چاقی میان مردم قابل مقایسه بوده است.
ویژگیهای شخصیتی
در تعداد زیادی از مطالعاتی که طی سالهای اخیر انجام شده است، این مسأله مشخص شد که میان ابتلا به اختلال شخصیتی خودشیفتگی و فعالیت گسترده در شبکههای اجتماعی رابطه مستقیم وجود دارد. رفتارهایی مانند تلاش برای جذب تعداد بیشتر لایک، انتشار بخشهای بیشتری از زندگی شخصی، تلاش برای جذب بیشتر دنبال کنندگان آنلاین در صفحات اجتماعی و انتشار تصاویر شخصی با جوانب مثبت و قابل توجه از جمله مواردی است که میتواند نشان دهنده بروز خودشیفتگی باشد.
محققان همچنین یک رابطه مستقیم میان تعداد دوستان یک فرد در شبکه اجتماعی فیس بوک و شیوع صفات شخصیت مخل پیدا کردهاند و در نتیجه از این طریق ثابت کردند که تمایل به داشتن دوستان بیشتر در فیس بوک هم میتواند به نوعی با خودشیفتگی در ارتباط باشد.
در این بررسیها مشخص شده است به طور ویژه خودشیفتگی در دنیای شبکههای اجتماعی میان گروه سنی نوجوانان و جوانان بیشتر دیده میشود و هر چه وابستگی افراد به شبکههای اجتماعی افزایش مییابد، احتمال بروز خودشیفتگی در آنها بیشتر میشود.
سیاران مک ماهون، مدیر مؤسسه امنیت سایبری در آمریکا بر این باور است که میان میزان وابستگی به شبکههای اجتماعی و بروز خودشیفتگی ارتباطات مستقیم وجود دارد ولی هنوز به طور دقیق مشخص نشده است که این دو فرایند تا چه اندازه میتوانند روی یکدیگر تاثیر بگذارند. مک ماهون در این خصوص میگوید: «مرکز آکادمیک بر این نکته تاکید دارند که بررسیها و محاسبات دقیق آنها این مسأله را نشان داده است که حضور دایمی در شبکه اجتماعی میتواند احتمال بروز خودشیفتگی در کاربران را افزایش دهد.
در بررسیهای متعدد مشخص شده است که هر چه درگیری فرد با شبکههای اجتماعی بیشتر میشود، احتمال بروز خودشیفتگی هم در او افزایش مییابد ولی باید اعتراف کرد هنوز به طور دقیق مشخص نشده است که این ارتباط چگونه توصیف میشود و این دو فضا چطور میتوانند یکدیگر را تشدید کنند.»
«بررسیهای اجتماعی نشان داده است که طی چند سال اخیر در دنیای غرب میزان خودشیفتگی میان افراد افزایش قابل ملاحظهای یافته است و گستره این فرایند به شبکههای رسانهای هم کشیده شده است. برای آن دسته از شبکههای رسانهای که محبوبیت زیادی میان کاربران جهانی دارند میتوان این گونه گفت که آنها شرایط و بستر لازم برای افزایش خودشیفتگی میان کاربران را شامل میشوند.»
لوسی کلاید، مدیر مرکز روان درمانگری آمریکا بر این باور است که همه مردم به نوعی گرایشهای خودشیفتگی را در خود جا دادهاند و ما هنوز به درستی نمیدانیم که شبکه اجتماعی تا چه اندازه آن را تشدید میکند ولی این مسأله کاملا واضح و مشخص است که تعاملات مجازی و دور شدن از دنیای واقعی موجب شده در این زمینه تاثیرات قابل ملاحظهای بر جا بماند.
خودشیفته های مجازی در شبکه های اجتماعی
کلاید در این خصوص میگوید: «در زمینه بروز خودشیفتگی به عنوان یک اختلال شخصیتی، من نمیتوانم بگویم که شبکه اجتماعی عامل اصلی این اتفاق محسوب میشود ولی روی این مسأله تاکید فراوان دارم که شبکههای اجتماعی و رسانهای تاثیر زیادی را برای بروز هر چه بیشتر خودشیفتگی بر جای میگذارند. اگر شما از نظر روانشناسی جزو افرادی طبقه بندی شوید که به اختلال شخصیتی خودشیفتگی مبتلا باشید، به دنبال آن خواهید بود تا بازخوردهای مثبت را از محیط پیرامون خود دریافت کنید.
در این شرایط دنیای پیرامون به آیینهای تبدیل میشود که فقط جوانب مثبت شما را نمایان میکند و به صورت مداوم دنبال آن هستید تا از محیط پیرامون خود مورد تایید قرار بگیرید. این مسأله موجب میشود زندگی شما از روال عادی خارج شود. شبکههای اجتماعی و رسانهای دقیقا چنین بستری را فراهم میکنند و همه امکانات لازم را در اختیار شما میگذارند تا به دنبال بازخوردهای مثبت از محیط پیرامون بگردید. با توجه به اینکه شبکه اجتماعی به شما امکان میدهد شخصیت واقعی خود را بروز ندهید و پشت دیوار مجازی یک شخصیت ایده آل برای خود درست کنید، این مسأله میتواند روی خودشیفتگی اثر قابل ملاحظهای بر جای بگذارد و موجب شود شما در این مسیر پیش بروید.»
خودشیفتگی مجازی
جک پرایس، که ۳۴ سال دارد، در ده سال گذشته بیش از ۶۰ هزار دنبال کننده را در صفحات اجتماعی خود روی فیس بوک، توییتر و اینستاگرام جذب کرده است. او در هر روز به طور میانگین ۱۰ بار به صفحات خود در شبکههای اجتماعی سر میزند و به گفته خود، برای نگهداری و به روزرسانی پروفایل مجازی خود وسواس زیادی به خرج میدهد. او خود را خودشیفته نمیداند و میگوید شخصی است که از فناوریهای موجود استفاده میکند و نسبت به دیگر دوستان خود تمرکز بیشتری بر این فناوریها دارد تا به انتظاراتش پاسخ دهد.
پرایس در این خصوص میگوید: «در بسیاری از مواقع ساعتها فکر میکنم تا به این نتیجه برسم که چه چیزی را باید روی صفحه اجتماعی خود به اشتراک بگذارم. ساعتها در مورد خواستهها و نیازهای دنبال کنندگانم فکر میکنم تا بتوانم با مطلبی که به اشتراک میگذارم، رضایت آنها را جلب کنم. البته به صورت همزمان همیشه بر این مسأله تاکید داشتم تا ضمن به اشتراک گذاری یک مطلب از دنبال کنندگان خود بخواهم که در مورد من هم فکر کنند.
باید اعتراف کنم این مسأله یکی از وقت گیرترین کارهایی است که در طول زندگی خود انجام دادهایم و برای آنکه بتوانم تا این اندازه توجه مخاطبان مجازی را جلب کنم، سرمایه گذاری زمانی انجام دادهام. در مجموع باید بگویم من در شبکههای اجتماعی بسیار موفق بودهام. به شهرت زیادی رسیدهام و حتی این اتفاق توانسته است برای من بازده مالی داشته باشد.»
او در ادامه توضیح داد: «من در بسیاری از موارد «لحظهها» را عنوان یک محتوای مناسب برای به اشتراک گذاری با دنبال کنندگان میبینم و از این طریق میتوانم توجه آنها را به خود جلب کنم. این اتفاق مانند آن است که از «لحظههای» مختلف در زندگی خود عکس برداری کنید و آن را با دیگران به اشتراک بگذارید. این عکاسی فقط باید از لحظاتی باشد که برای مخاطبان هم جذابیت داشته باشد.
ممکن است در زندگی واقعی هر یک از ما چنین لحظاتی پیش آید ولی باید توجه داشته باشید نحوه به اشتراک گذاری این لحظات خیلی مهم است تا از این طریق بتوانید توجه مخاطبان را به خود جلب کنید. این همان کاری است که من روی صفحات خود در شبکههای اجتماعی انجام میدهم.»
اختلال شخصیتی خودشیفتگی (NPD) نخستین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی شناسایی شد و سرانجام در سال ۱۹۸۰ روشهای رسمی برای شناسایی آن مورد استفاده قرار گرفت. شخصیتهای مبتلا به NPD برای تحسین شدن از جانب اطرافیان نیاز فراوانی را در خود احساس میکنند، خود را مهمتر از اطرافیان میدانند و همدلی و همدردی با دیگران در آنها دیده نمیشود.
بر اساس «گزارش راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی» عوامل دیگری هم برای تشخیص خودشیفتگی در افراد وجود دارد که از مهمترین آنها میتوان به رویای دستیابی به موفقیت نامحدود، جلب توجه بیش از اندازه از جانب اطرافیان، عکس العملهای رفتاری سرد در تعامل با اطرافیان، انتخاب دوستان بر اساس اعتبار و سطح اجتماعی و بیتوجهی به کیفیتهای شخصیتی اطرافیان در ارتباطان اجتماعی اشاره کرد. بر این اساس میتوان بین ویژگیهای نشان دهنده خودشیفتگی و رفتار افراد در شبکههای اجتماعی ارتباطاتی را مشاهده کرد.
خودشیفته های مجازی در شبکه های اجتماعی
نوجوانان و جوانان آسیب پذیرترین قشر جامعه در مقابل خودشیفتگی هستند و از آنجایی که این افراد بزرگترین گروه مخاطبان شبکههای اجتماعی را تشکیل میدهند، این احتمال وجود دارد بیش از هر زمان دیگری درگیر این اختلال شخصیتی شوند و تاثیرات منفی شبکههای اجتماعی را بپذیرند.
افرادی که در گروه سنی ۱۷ تا ۲۱ سال به سر میبرند در سطح حداقل نوعی خودشیفتگی هستند تا بتوانند موقعیت اجتماعی خود را در جامعه پیدا کنند و از این طریق بتوانند به صورت مستقل ارتباطات اجتماعی برقرار کنند. تجربه آنها در این فرایند میتواند مزایای فراوانی را به همراه داشته باشد ولی اگر دقت کافی در این زمینه صورت نگیرد، حضور پررنگ در شبکههای اجتماعی میتواند به گسترده شدن هر چه بیشتر خودشیفتگی میان این گروه از افراد دامن بزند.
کلاید در این خصوص اظهار کرد: «این گروه سنی بیش از دیگران در مقابل اتفاقات اجتماعی تاثیر میپذیرند. مهمترین نکته برای این گروه از افراد این است که از طرف اطرافیان چگونه دیده میشوند و تمام تلاش خود را میکنند در کانون توجه اطرافیان قرار بگیرند. این گروه از افراد به صورت گسترده میکوشند توجه مثبت اطرافیان را به خود جلب کنند. باید توجه داشت شبکه اجتماعی فضای لازم را در این زمینه فراهم میکند تا جوانان یک شخصیت غیرواقعی از خود بروز دهند و از این طریق بتوانند به صورت مثبت مورد توجه اطرافیان قرار بگیرند.»
او در ادامه توضیح داد: «این روزها به وضوح میبینیم که نوجوانان و جوانان برای گرفتن عکسهای سلفی تلاش فراوان میکنند و تاکید دارند که عکسهای آنها در بهترین شکل به اشتراک گذاشته شود. این مسأله را میتوان به عنوان یک فشار مجازی بر جوانان تلقی کرد زیرا این گروه از افراد که تمایل دارند در کانون توجه دیگران قرار بگیرند، با استفاده از ابزارهای مجازی میکوشند این کار را به بهترین شکل بکنند و خود را در معرض ابتلا به خودشیفتگی قرار میدهند».
با این وجود برخی بررسیها هم نشان داده است که شبکه اجتماعی میتواند برای بیان آزاد و راحت درونیات انسان مورد استفاده قرار بگیرد و از این طریق کاربران را از خودشیفتگی دور کند. به هر حال باید دید این فرایند چگونه در آینده ادامه پیدا میکند.
برترین ها