چهارشنبهسوری، واژهای که این روزها بسیار آن را میشنویم. واژهای که دغدغه خاطر بسیاری از والدین در این روزهای پایانی سال است. پس از اتفاق تلخی که در ساختمان پلاسکو افتاد، بسیاری در شبکههای اجتماعی مطالبی را پیرامون چهارشنبهآخر سال بدون خطر، بهمنظور فرهنگسازی مناسب و البته با رویکرد تجلیل از آتشنشانان منتشر کردند؛ اما باتوجه به همه این صحبتها، بازهم نگرانیها برای چهارشنبه آخر سالی دیگر پابرجا است. نگرانیهایی که بوی مواد منفجره و نارنجکهای دستساز و البته وسایل آتشبازی غیراستاندارد، نگرانی والدین و البته مسئولان ارگانهای امدادی را میدهد. بسیاری از کارشناسان، دلایل بروز مشکلات در چهارشنبه آخر سال را ضعف فرهنگی میدانند.
دکتر مجید ابهری آسیبشناس در این رابطه میگوید: مهمترین عامل در بروز رفتارهای ناهنجار و پرخطر در چهارشنبه آخر سال، پایین بودن سطح نشاط اجتماعی است؛ بهطوریکه ۶۰درصد افرادی که دست به اعمال پرخطر در چهاشنبه آخر سال میزنند، بهدنبال رفع کمبود شادی و نشاط درون هستند.
این آسیبشناس درباره چهاشنبه آخر سال و علت وقوع حوادث دردناک این روز به ایلنا، میگوید: هر ساله با نزدیکشدن به چهارشنبه آخر سال، نوعی التهاب بر جامعه و خانوادهها مسلط میشود تا جاییکه در چندسال اخیر، چهاشنبه آخر سال به چهارشنبهسوزی مبدل شده است!
وی به بروز حوادث و سوانح تلخ و ضربهزننده به خانواده و جامعه اشاره کرده و میافزاید: در کالبدشکافی رفتاری، باید این مراسم یادآوری شود که فلسفه چهاشنبه آخر سال برگزاری یک سنت فرهنگی دیرینه آمیخته با برخی باورهای دینی و تاریخی کشور است؛ ولی بهدلیل پایینبودن سطح نشاط اجتماعی و عدم تطابق خروجی و ورودی شادی در بطن جامعه، با مشکل مواجه هستیم. ابهری ادامه میدهد: علاوهبر پایین بودن سطح نشاط اجتماعی، ضعف فرهنگی نیز نقش بسیار مؤثری در اتفاقات چهاشنبه آخر سال دارد و همین کوتاهیها باعث شده است که در غروب سهشنبه آخر سال، کوچهها و خیابانهای شهر به میدان جنگ تبدیل شوند. وی به سنت چهارشنبه آخر سال در گذشته اشاره و بیان میکند: در گذشته افراد در کنار خانواده خود با آتشزدن چند بوته و اجرای مراسم مختلف و زیبایی همچون قاشقزنی، چهارشنبه آخر سال خود را با شادی میگذراندند و مهیای نوروز میشدند؛ ولی این روزها دیگر رنگوبویی از آن مراسم بهجا نمانده است.
این جامعهشناس به تلاش نهادهای مختلف کشور در کاهش تلفات این روز اشاره و اظهار میکند: هر ساله نهادهای مختلفی همچون آتشنشانی، اورژانش و پلیس بهصورت اضطراری وارد عمل میشوند، ولی تا زمانیکه نتوانیم فرهنگ مردم را درباره چهاشنبه آخر سال اصلاح کنیم یا نتوانیم سطح نشاط اجتماعی را افزایش دهیم، در توقف خسارات این روز ناموفق خواهیم بود. ابهری با بیان اینکه ۸۵درصد شرکتکنندگان و آسیبدیدگان چهاشنبه آخر سال دانشآموزان هستند، تأکید میکند: باید روی این قشر تمرکز بیشتری شود و آموزش رفتارهای مناسب درباره آداب چهاشنبه آخر سال در مدارس میتواند یکی از راهکارهای مفید باشد. وی با بیان اینکه بیش از ۹۵درصد اقلام این روز همچون انواع ترقهها و فشفشهها وارداتی هستند، میافزاید: یکی دیگر از راهکارهای مناسب در کاهش تلفات چهاشنبه آخر سال، تولید و توزیع اقلام داخلی و استاندارد است تا ضمن رعایت اصول ایمنی، بهنوعی اشتغال را نیز در جامعه ایجاد کنیم.
این آسیبشناس دیگر راهکار مناسب در کاهش آسیبهای چهاشنبه آخر سال را تحویل مکانهای امن و تحتکنترل برای اجرای این مراسم به مردم عنوان کرده و ادامه میدهد: نهادها و دستگاههای دولتی بهتر است که بهجای تحتفشار قراردادن مردم، مکانهای امن و تحتکنترلی را در اختیار آنان قرار دهند و از حضور افراد پرخطر در این مکانها جلوگیری کنند. وی بیان میکند: براساس مطالعات انجامشده روی افراد حادثهدیده در چهارشنبه آخر سال ۶۰درصد افراد برای خودنمایی و هیجانطلبی، دست به اعمال پرخطر میزنند و بیش از ۴۰درصد افراد نیز بهدلیل رسیدن به شادی و نشاط، دست به رفتارهای ناهنجار میزنند؛ چراکه آنان مجبور هستند تا تمام کمبودهای نشاط و شادی خود را در یک روز از سال دنبال کنند.
دکتر امانالله قراییمقدم جامعهشناس هم درباره مراسم چهاشنبه آخر سال و عملکرد رسانهها درجهت فرهنگسازی برای این مناسبت ملی، تصریح میکند: ضعف رسانهها موجب واکنش منفی عدهای از جوانان در چهاشنبه آخر سال شده است، درحالیکه باید این سرمایه ملی و فرهنگی را پاس بدارند. این کارشناس عملکرد رسانهها را طی این سالها درجهت فرهنگسازی برای چهاشنبه آخر سال ضعیف دانسته و میافزاید: هر سال عدهای از جوانان در این مراسم مجروح میشوند و عدهای هم جانشان را از دست میدهند؛ درحالیکه نباید این اتفاق بیفتد و این وظیفه این رسانه است که در این مراسم به جوانان روی خوش نشان دهد و رسمورسومات قدیم را در قالب جشن در برنامههایش بگنجاند تا شاهد این اتفاقات تلخ نباشیم. همچنین او در ادامه با بیان اینکه ازلحاظ اجتماعی چهاشنبه آخر سال هیچ آسیبی ندارد، ادامه میدهد: چهاشنبه آخر سال بهعنوان یک سرمایه اجتماعی پیونددهنده، بهاندازه یک سرمایه فناوری ارزش دارد؛ چراکه این مراسم نهتنها هیچ آسیبی ندارد، بلکه تماما حسن است؛ البته به شرطی که آن را صحیح پیش ببریم و با همفکریها و همراهیهایمان، خودمان را با جوانان شریک کنیم و به آنها بفهمانیم که با آنها همراه هستیم؛ چراکه جوانان نور چشم ما هستند. قراییمقدم در ادامه با اشاره به اقدامات پلیس جهت کنترل مراسم چهاشنبه آخر سال، یادآوری میکند: خدا را شکر امسال با تمهیداتی که پلیس اندیشیده است، دیگر شاهد اتفاقات تلخی نخواهیم بود؛ چراکه امسال بحث فروختن لوازم غیرمحترقه خیلی جدی گرفته شده است و باید بهشدت با افرادی که وسایل خطرناک را میفروشند، برخورد شود.
سخنگوی ناجا از نظارت پلیس بر بازار چهارشنبه آخر سال و برخورد با عرضهکنندگان مواد محترقه غیرمجاز خبر داد. سردار سعید منتظرالمهدی اظهار کرد: پلیس نظارت خوبی روی این موضوع دارد و ما مراکزی را که احتمال میدهیم مواد محترقه در آن انبار شده یا توزیع این مواد در آن انجام شود، رصد میکنیم. وی با بیان اینکه پلیس با عرضهکنندگان محصولات خطرآفرین و غیرمجاز نیز برخورد میکند، گفت: تابهحال نیز کشفیات زیادی داشتهایم که همین موضوع حاکی از جدیت پلیس در برخورد با این موضوع است. سخنگوی ناجا با بیان اینکه آمار کشفیات مواد محترقه را اعلام خواهیم کرد، ادامه داد: مواد محترقه کشفشده عدد قابلتوجهی بوده است. سردار منتظرالمهدی همچنین درباره افرادی که ممکن است با سوءاستفاده از فضای مجازی اقدام به خرید و فروش این مواد در این فضا و همچنین آموزش ساخت این محصولات کرده باشند، به ایسنا گفت: پلیس فتا بر این فضا نظارت دارد و با متخلفان برخورد خواهد شد. وی با بیان اینکه حفظ آرامش و امنیت شهروندان اولویت اصلی پلیس است، تصریح کرد: خوشبختانه مردم به بلوغی رسیدهاند که اکثرا خودشان مسائل را رعایت میکنند و توصیه ما نیز این است که خانوادهها بر فرزندان خود نظارت کافی را داشته باشند.
منبع: هفته نامه امین جامعه- معاونت اجتماعی ناجا