به مناسبت آستانه ماه مبارک زمضان:
برای ماه رمضان ۱۴۳۷ در گرگان از حدود ظهر دوشنبه مورّخ 1395/3/17 می‌توان هلال ماه را با تلسکوپ (و البتّه ابزارهای عکس‌برداری) و از غروب همان روز می‌توان ماه را با چشم غیر مسلّح (و البتّه ابزارهای عکس‌برداری و تلسکوپ) رصد کرد. وضعیّت باقی مناطق کشور نیز کمابیش به همین‌گونه می‌باشد.
در ابتدای مطلب مایل هستم که نکته‌ای را بازگو کنم. تعیین موقعیّت و رصد ماه در آسمان فعّالیّتی است نجومی که توسّط متخصّصان آن به روش‌های مختلف انجام می‌شود امّا اینکه چگونه تعیین موقعیّت و پیداکردنی برای انجام فعّالیّت‌ها و احکام مذهبی و شرعی مانند روزه، حج و . . . کفایت می‌کند و چه عوامل دیگری در این فعّالیّت‌ها و احکام تأثیر دارد بحث دیگری است. مثلاً اخترشناسان می‌توانند ماه را با تلسکوپ، چشم غیر مسلّح یا ابزارهای عکس‌برداری در آسمان رصد کنند که در بسیاری از موارد نتیجه‌ی این سه روش، فرق می‌کند و هر کدام می‌تواند کاربرد خاص خود را داشته باشد. امّا کدام‌یک برای شروع ماه رمضان و واجب شده روزه حجّت است؟
بنده در این متن می‌خواهم این موضوع را شرح بدم که وضعیّت ماه رمضان ۱۴۳۷ از نظر نجومی با روش‌های مختلف چگونه خواهد بود.
برای گرگان در یک‌شنبه مورّخ 1395/3/16 در ساعت ۶:۱۴، ماه و خورشید به مقارنه می‌رسند و یک دوره‌ی تناوب تغییر شکل یا اهلّه‌ی ماه به پایان می‌رسد (یا شروع می‌شود). به زبان ساده و تقریبی، مقارنه‌ی ماه و خورشید یعنی کم‌ترین فاصله‌ی مراکز این دو جسم از دیدگاه ناظر که گاهی این کم‌ترین فاصله آن‌قدر کم می‌شود که ماه از دیدگاه ناظر روی خورشید می‌افتد و خورشیدگرفتگی رخ می‌دهد. از این لحظه از نظر نجومی، ماه جدید قمری شروع شده و می‌توان دنبال هلال ماه جدید گشت. از همین لحظه هلال ماه با ابزارهای عکس‌برداری، قابل رصدکردن هست. امّا برای اینکه بتوان هلال ماه را با ابزارهای دیگر یا چشم غیر مسلّح رصد کردن نیاز به گذشت زمان و دورتر شدن ماه و خورشید از هم نسبت به زمان مقارنه هست. برای ماه رمضان ۱۴۳۷ در گرگان از حدود ظهر دوشنبه مورّخ ۱۷/۳/۱۳۹۵ می‌توان هلال ماه را با تلسکوپ (و البتّه ابزارهای عکس‌برداری) و از غروب همان روز می‌توان ماه را با چشم غیر مسلّح (و البتّه ابزارهای عکس‌برداری و تلسکوپ) رصد کرد. وضعیّت باقی مناطق کشور نیز کمابیش به همین‌گونه می‌باشد.
محمّدحسن حاجی‌حسینی